ZAGRODA - MUZEUM WSI MARKOWA

Towarzystwo Przyjaciół Markowej

Powstanie i rozwój wsi Markowa w średniowieczu wiązały się z prowadzoną w okolicach Łańcuta w drugiej połowie XIV wieku akcją osadniczą. Sprzyjały jej korzystne warunki naturalne dużej kotliny, w której płynie rzeka Markówka, położonej na pograniczu Podkarpacia i Niziny Sandomierskiej. W czasach piastowskich okolice Łańcuta, Przeworska, Leżajska i Jarosławia, znajdujące się na polsko-ruskim pograniczu etnicznym, stanowiły tereny sporne między Polską a Rusią.

Po utracie tych ziem w XI wieku powróciły one do Korony dopiero w 1340 roku, za panowania króla Kazimierza Wielkiego. W latach 70.–80. XIV wieku pojawiła się tutaj fala osadników. Na zasiedleniu porośniętych puszczą terenów zależało szczególnie Kazimierzowi Wielkiemu oraz różnym możnowładcom, wśród których był Otton z Pilczy. Dobra łańcuckie otrzymał od króla w latach 1349–1350 i rozpoczął wokół Łańcuta intensywną akcję kolonizacyjną. Jedną z dziewięciu założonych wówczas wsi była Markowa, o której pierwsza wzmianka źródłowa pochodzi z 1384 roku. Pod tą datą kardynał Demetrius zatwierdził nadane kapitule przemyskiej dziesięciny. Markowa występuje w dokumencie jako „Markenhow”. Wieś powstała z pewnością kilkanaście lat wcześniej, skoro w 1384 roku jej mieszkańcy „wyszli z wolnizny” (tzn. z okresu niepłacenia danin). Okres wolnizny trwał zazwyczaj od 15 do 25 lat.

Okolice Łańcuta zasiedlali osadnicy z Saksonii, Łużyc i Śląska. O osadnictwie niemieckim w Markowej świadczy również to, że do XVII wieku językiem urzędowym był język niemiecki. Dopiero po najazdach tatarskich, po 1624 roku, nastąpił napływ ludności posługującej się językiem polskim. Dokumentuje to księga sądowa wsi pisana od początku w języku niemieckim, ale od 1626 roku już wyłącznie w języku polskim.

Markowa należała do różnych właścicieli Łańcuta, w tym Pileckich, Stadnickich, Korniaktów, a na początku XIX wieku weszła w skład dominium przeworskiego Lubomirskich i była ich własnością do lat 20. XX wieku.