17 maja 2023 roku Sympozjum „Muzeum w przestrzeni dziedzictwa Markowej”

Niektórzy członkowie TPM wzięli udział w Sympozjum, które zaplanowano w związku z obchodzonym 18 maja Międzynarodowym Dniem Muzeów i związaną z tym wydarzeniem tzw. Noc Muzeów. W ramach tego Sympozjum odbyła się podróż studyjna po Markowej.

Na początku dwiedziliśmy kościół świętej Doroty, którego historię, a także problemy związane ze zbliżającą się beatyfikacją Rodziny Ulmów,  nakreślił proboszcz naszej parafii ks. dr Roman Chowaniec. Następnie udaliśmy się na miejsce męczeńskiej śmierci Rodziny Ulmów i przechowywanych przez nich Żydów. Kolejny etap naszej wędrówki to Muzeum Wsi Markowa. Tam nastąpiło historyczne spotkanie w chałupie Szylarów, w czasie którego odbyło się uroczyste zgromadzenie założycielskie Polskiego Towarzystwa Naukowego – Akademia Sprawiedliwych. Podpisano wówczas akt założycielski i powołano władze Towarzystwa. TPM reprezentowała Prezes Zarządu Maria Ryznar-Fołta. Po obiedzie udaliśmy się na spotkanie do Muzeum im. Rodziny Ulmów, gdzie odbyła się Podkarpacka Resursa Pamięci w ramach debaty programowej pt. „Rodzina Ulmów – dziedzictwo dla Markowej”. Podczas spotkania wysłuchaliśmy czterech wystąpień: Marii Ryznar-Fołty (audiowizualne) prezentowane wcześniej w czasie wizyty Pana Prezydenta Andrzeja Dudy wraz z Małżonką, Wójta Gminy Markowa Mirosława Maca, Marka Kochmańskiego oraz Joanny Korneckiej (odczytane przez Panią Prezes TPM ze względu na nieobecność prelegentki). Po krótkiej dyskusji spotkanie zakończono.

 

19 maja 2023 – Noc Muzeów

W naszej Zagrodzie-Muzeum 19 maja 2023 roku odbyła się tzw. Noc Muzeów. Wcześniej spotkaliśmy się w sali „starej szkoły”, aby odbyć sesję otwierającą debatę programową na temat dziedzictwa i rozwoju Markowej w kontekście wyzwań jakie czekają mieszkańców naszej miejscowości oraz województwa podkarpackiego w związku ze zwiększonym zainteresowaniem i wzmożeniem ruchu turystycznego, które wywoła wkrótce beatyfikacja Rodziny Ulmów.

Moderatorem debaty był Cezary Ulasiński Prezes Centrum Doradztwa Strategicznego, a gości w imieniu TPM przywitała Pani Maria Małek.

W panelu dyskusyjnym głos zabrali przedstawiając poruszaną problematykę z własnej perspektywy:

• Marszałek Województwa Podkarpackiego – Władysław Ortyl;
• Wójt Gminy Markowa – Mirosław Mac;
• Dyrektor Muzeum Polaków Ratujących Żydów w Czasie II Wojny Światowej im. Rodziny Ulmów - Waldemar Rataj.

Komentarz podsumowujący wygłosił dr Jerzy Wowczak architekt i urbanista, wskazał na konieczność ochrony przestrzeni w tych miejscach, gdzie znajdują się najważniejsze dla Markowej zabytki i miejsca pamięci.

Później do godziny 23 oprowadzaliśmy po naszej Zagrodzie wszystkich chętnych, którzy zjawili się na Nocy Muzeów.

 

Muzeum Polaków Ratujących Żydów

wspólnie ze  Skansenem Zagrodą - Muzeum Towarzystwa Przyjaciół Markowej
organizuje Noc Muzeów 2023.

 

W programie między innymi:

 

• zwiedzanie wystawy stałej Muzeum Polaków Ratujących Żydów z przewodnikiem; oprowadzamy grupy liczące maksymalnie 30 osób, w godzinach: 18:30; 20:00; 21:30; 23:00;
• spacer po Sadzie Pamięci z historykiem dr Marcinem Chorązkim w godz.: 20:00; 20:30; 21:00; 22:00; 22:30; 23:00; 23:30;
• zwiedzanie Zagrody- Muzeum Wsi Markowa z przewodnikiem, w godz.: 19.00; 20:00; 21:00; 22:00; 23:00.

Wydarzenie odbywa się w ramach programu ”Muzeum w przestrzeni Markowej” organizowanego wspólnie z Towarzystwem Przyjaciół Markowej.

 

 

Ogródek - pielenie 11 maja 2023 r.

”Praca na świeżym powietrzu zawsze daje posmak wolności i niezależności.”

                                                                                                       Joseph Conrad

Tym razem tak trochę zaczepnie rozpoczynam naszą relację z pielenia i porządkowania naszego ogródka dnia 11 maja 2023r. W wolności i niezależności podjęliśmy decyzję o tym, aby popracować w ogródku. Trzeba było oczyścić ogródek  ze zbyt panoszących się kłączy niektórych ziół i traw. Marta i Grzegorz Szylarowie postarali się o nawożenie ogródka i nowe nasadzenia. Pielenie przypadło w udziale Jowicie Szpytma, Grażynce Bar i autorce tekstu. Nie dało się ukryć zmęczenia po skończonej pracy, ale spojrzenie na nowy wizerunek ogródka ucieszył nas bardzo.

Maria Ryznar-Fołta

 

 

 

 

"Nie chciejcie Ojczyzny, która was nic nie kosztuje."

                                                                    Jan Paweł II

 

Flaga Rzeczypospolitej Polskiej  - dar Prezydenta RP Andrzeja Dudy
dla Towarzystwa Przyjaciół Markowej.

 

W dniu 2 maja 2023r. na zaproszenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej  przedstawiciele Towarzystwa Przyjaciół Markowej (TPM) : Józef Rejzer, Grażyna Bar, Wiesław Fołta i Maria Ryznar-Fołta wzięli udział w uroczystościach z okazji Dnia Polonii i Polaków za Granicą oraz Dnia Flagi RP. Uroczystości odbyły się z udziałem Pary Prezydenckiej w Belwederze. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Pan Andrzej Duda przekazał dar-flagę Rzeczypospolitej Polskiej Towarzystwu Przyjaciół Markowej. Po części oficjalnej zostaliśmy zaproszeni na poczęstunek i rozmowy z Parą Prezydencką. To niezwykłe wydarzenie i wyróżnienie zobowiązujące nas do wspierania działań zmierzających do zachowania  wolnej, niepodległej Ojczyzny, w naszych, przecież niełatwych, czasach.

 

 

 

 

"Nie sama praca, ale jej cel sprawia, że to jest coś wyjątkowego”
                                                                               William Paul Young, Chata

 

21 kwietnia 2023r. - pracowity piątek

W piątek odbył się przegląd oświetlenia i uzupełnienia braków w tym zakresie zarówno wewnątrz jak i  na zewnątrz  obiektów.

Przeglądu dokonali Staszek Czado i Jan Szajer. We wszystkich obiektach są sprawne czujniki ruchowe oświetlenia poszczególnych pomieszczeń oraz zewnętrzne oświetlenie budynku szkoły.

Zasiana trawa

Po wykopach instalacji przeciwpożarowej i przeciwwłamaniowej pozostały wykopy, które utrudniają ruch po skansenie. Edward Kochmański przywiózł darmowy transport ziemi. Tomek Balawejder zadbał o wyrównanie terenu w miejscach wykopów, zasiał trawę i powałował miejsca wykopów.

Drzewo budulcowe - ułożone

Praca rozłożona na etapy sprawia, że jej wielkość nas nie przeraża. W godzinach popołudniowych zorganizowała się ekipa młodego pokolenia z naszego stowarzyszenia. Byli to: Wacław Szpytma z synem Dominikiem, Marcin Mroziak, Bogdan Szpytma , Krystian Smela i Marek Kielar. Koledzy wypoziomowali teren i podkłady do ułożenia pociętego drzewa. Sprzętem zmechanizowanym posłużył Józef Flejszar z synem Dominikiem. „ Stroisze” – przekładki  przygotowali: Janek Szajer i Staszek Czado. Drzewo właściwie ułożone, przesuszy się i jest przygotowane do kolejnego procesu. Cel cząstkowy został osiągnięty.

Za wykonaną pracę w imieniu zarządu składam wielkie podziękowania.

Maria Ryznar-Fołta

 

„Sami możemy zrobić niewiele, razem tak dużo."

                                                                            H. Keller

Przygotowanie do remontów w Zagrodzie

Jak przystało na rozsądnych gospodarzy już od wczesnej wiosny trzeba przygotować się do prac remontowo-budowlanych. Drzewo budulcowe (2 duże topole) podarowała na rzecz Skansenu  Czesia Szpytma z I rejonu. Ścięcia dokonali  koledzy - pilarze: Bogdan Szpytma, Krystian Smela i Józef Rejzer. Józef Flejszar, Dominik Flejszar i Adam Bąk przetransportowali bale do tartaku Józefa Szpytmy, gdzie pocięto je na brusy i deski. Przy cięciu bali pracowali Józef Flejszar z synem Dominikiem, Adam Bąk, Józef Szpytma i Józef Rejzer.

Kazimierz Cwynar przekazał bezinteresownie czerwoną dachówkę  ze starej stodoły. Dzięki sprawnej organizacji koledzy w dniu 18.04.2023r zdjęli dachówkę z dachu i przewieźli do Skansenu. Czerwona  dachówka będzie potrzebna do wymiany zniszczonych dachówek na stodole gospodarczej i do przykrycia nowego przydachu przy stodole gospodarczej. Do tej  pracy zaangażowali się Adam Bąk, Kazimierz Cwynar (darczyńca), Stanisław Czado, Józef Flejszar, Józef Rejzer, Andrzej Szlęk i Andrzej Żelazny.

Dziękujemy wszystkim kolegom za zaangażowanie się do prac wraz z własnymi  ciągnikami, przyczepami, piłami motorowymi. Dziękujemy Józefowi Szpytmie (Mekowi) za pocięcie drzewa we własnym tartaku i pomoc w tych pracach. Dziękujemy Kaziowi  Cwynarowi (Białemu) za podarowanie dachówki.

 Maria Ryznar -Fołta

 

 

 

 

 

Niedziela Palmowa - 2 kwietnia 2023 roku

 Dawniej w Markowej  określana  jako Kwietna Niedziela zapowiadająca Pana Zbawiciela.

Jak co roku w tę niedzielę wierni w Markowej przynieśli palmy na Msze święte, aby poświęcić  gałązki zielonej „kokoczki”, trzciny, bazi wierzbowych, jałowca oraz bukszpanu i żółtych forsycji. Wszystkie gałązki związane czerwoną wstążką tworzą palmę.  Palmy wielkanocne nawiązują do  palmowych gałązek, jakimi witano Pana Jezusa wjeżdżającego do Jerozolimy. Symbolizują znak triumfu, męczeństwa, odkupienia i Zmartwychwstania Pańskiego. W Wielką Niedzielę po Rezurekcji i śniadaniu gospodarze w Markowej z poświęconej kłokoczki robią krzyżyki, którymi znaczą pola dokonując poświęcenia ziemi wodą święconą. Tego uczyli ich ojcowie.

Tradycję robienia palm podtrzymuje Koło Gospodyń Wiejskich, Towarzystwo Przyjaciół Markowej i nasi harcerze. Palmy robione były z dziećmi w przedszkolach,  w skansenie z młodzieżą szkolną i w harcówce z harcerzami.  

Maria Ryznar-Fołta

  MARKOWIANIN 2023 ROKU –  niedziela 26 marca 2023 rok

Statuetka rodziny Sług Bożych Rodziny Józefa i Wiktorii Ulmów jest nagrodą przyznawaną za bezinteresowną  pracę na rzecz wspólnego dobra i rozwoju wsi Markowa. Nagroda uprawnia do tytułu „ MARKOWIANIN  ROKU” i jest przyznawana w rocznicę śmierci Rodziny Ulmów. W 79 rocznicę śmierci Ulmów Kapituła konkursu MARKOWIANIN 2023 ROKU jako laureata wybrała  Pana Romana Kluza. Jest to kandydat Zespołu Śpiewaczego „Sami Swoi” z Markowej. Pan Roman od 1954 do 1993 roku był kinooperatorem  w naszym kinie ”Wiedza”. Od wielu lat śpiewa w chórach męskich: Wincentego Salabury, chórze rezurekcyjnym i chórze kameralnym Zdzisława Magonia. Jest członkiem Zespołu Orkiestry Dętej  i 4 kadencje prezesował temu zespołowi. Roman Kluz był w grupie założycielskiej Towarzystwa Przyjaciół Markowej. Obecnie śpiewa z Zespołem „Sami Swoi”. Prywatnie jest kuzynem dzieci Ulmów. Urodził się w 1936 roku i razem ze Stasią Ulmówną  miał przystąpić do I komunii Św. Mama Romana Aniela była siostrą Wiktorii. Ojciec Romana był stolarzem i wykonał  4 trumny-skrzynie, w których pochowano rodzinę Ulmów.

 Roman bardzo wzruszył się przyznaną nagrodą. Ucieszył się, że  został uznany jego wkład na rzecz kultury, ale też przywołał pamięć  Stasi, z którą chodził do szkoły.

Do nagrody nominowany był też Pan Jan Krauz, kandydat TPM,  paraolimpijczyk, zasłużony w wielu dziedzinach życia społecznego Markowej i  Nowej Sarzyny. 

Akcja Katolicka natomiast zaproponowała kandydaturę  Pani Stanisławy Kuźniarowej. Nominowana Stanisława Kużniar jest świadkiem w procesie beatyfikacyjnym rodziny Ulmów. Jej chrześniakiem był Wladzio Ulma ur.5.12.1938roku. Pani Stanisława skończyła 100 lat i oczekuje na proces beatyfikacji Rodziny Ulmów. 

Gratulacje dla Laureata i Nominowanych w konkursie „MARKOWIANIN ROKU”   złożył Wójt Gminy  Mirosław Mac  i Wiceprzewodnicząca Rady Gminy  Krystyna Cwynar. W uroczystościach udział wzięli : Marszałek Stanisław Kruczek, Radny Sejmiku Karol Ożóg, Starosta Adam Krzysztoń, proboszcz naszej parafii ks. dr  Roman Chowaniec, radni Gminy Markowa, gminne władze OSP, prezes RZPiT Barbara Lew. Wszyscy gratulowali Laureatowi oraz Nominowanym  i życzyli dalszej pomyślności w służbie swojej małej Ojczyzny. 

Wieczór ten uświetnił Zespół Śpiewaczy „Sami Swoi”.

 Zdjęcia wykonał Mateusz Inglot.

Maria Ryznar-Fołta

 

 

 

 

 

„Ważniejsze od przetrwania jest zachowanie swojego człowieczeństwa.“

                                                                                                 George Orwell

 

Narodowy Dzień Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką 

24 marca 2023 roku bardzo uroczyście, jako społeczność  Markowej, obchodziliśmy 79 rocznicę mordu dokonanego przez niemiecką żandarmerię  na rodzinie Ulmów i Goldmanów. Swoją obecnością zaszczycił nas Prezydent RP Andrzej Duda wraz z Małżonką, Ambasador RP w Watykanie Adam Kwiatkowski, ks. abp. Adam Szal, nasz rodak Wiceprezes IPN  Mateusz Szpytma, ks. Robert Tyrała Rektor Uniwersytetu Papieskiego w Krakowie, ministrowie z kancelarii Prezydenta i kancelarii Premiera, władze Województwa Podkarpackiego, starostwa, naszej gminy i parafii pod wezwaniem św. Doroty, harcerze markowskich drużyn Hufca Łańcut i młodzież Szkoły Podstawowej im. Sług Bożych Rodziny Ulmów.  W uroczystości udział wzięli zaproszeni mieszkańcy Podkarpacia, których krewni ratowali Żydów w okresie Holokaustu. Obchodom towarzyszyli markowianie zgromadzeni na placu przy MPRŻ im. Rodziny Ulmów oraz na cmentarzu i w kościele parafialnym  na Mszy Św.

Dla markowian to szczególne zobowiązanie i wyraz wdzięczności dla Ulmów, Szylarów, Barów, Cwynarów, Przybylaków i tych wszystkich, którzy mieli odwagę podać pomocną dłoń sąsiadom żydowskim w obliczu zagłady, narażając przy tym własne życie i swoich najbliższych. Dzisiaj,  w dobie bezrefleksyjnego konsumpcjonizmu i nihilizmu moralnego, heroizm tych rodzin bywa często niezrozumiały.

10 września 2023 roku to dzień wyznaczony na beatyfikację Rodziny Ulmów.

Niech przesłaniem Sług Bożych Rodziny Ulmów będzie dla nas inskrypcja na jednym z dzwonów w naszym kościele: „Póki mamy czas czyńmy dobro. Św. Doroto módl się za nami.”

Zdjęcia wykonał Mateusz Inglot.

Maria Ryznar-Fołta

 

 

Walne zebranie członków TPM

12 marca 2023 roku w  Zagrodzie Muzeum w Markowej odbyło się walne zebranie członków TPM. Po wyborze przewodniczącego zebrania i komisji skrutacyjnej głos zabrała Prezes Zarządu TPM Maria Ryznar-Fołta. Przedstawiła sprawozdanie z działalności Towarzystwa w roku 2022 oraz plan działania na rok bieżący. Zgromadzeni wysłuchali też protokołu Komisji Rewizyjnej dotyczącego gospodarowania finansami w biegłym roku. Komisja działania Zarządu zaopiniowała pozytywnie. Po krótkiej dyskusji odbyło się głosowanie nad wotum zaufania dla Zarządu. Zarząd takie wotum od zebranych członków TPM otrzymał. W przerwie obrad można było się posilić specjałami przygotowanymi przez koleżanki z TPM. 

M.K.

Idzie wiosna, robimy pierwsze porządki.

"Prawdziwe bogactwo to nie to,
ile twoja praca pozwoli ci zarobić,
ale to, kim cię uczyni. "
                                      Pino Pellegrini

 

W oczekiwaniu na przyjście wiosny podjęliśmy prace porządkowe

na terenie skansenu. Porządek w zagrodzie sprawia, że jest nam radośniej i otaczająca nas przyroda zdaje się być bardziej przyjazna. Podczas tegorocznych porządków  zostały przycięte drzewa i krzewy. Wygrabiliśmy trawę i liście na terenie całej zagrody.  Pomimo zimnego wiatru licznie przybyli członkowie TPM sprawnie i szybko uwinęli się z porządkami. Koledzy przybyli ciągnikami ze sprzętem zmechanizowanym, co usprawniło pracę. Nagrodą dla nas wszystkich był wspólny posiłek przygotowany przez nasze koleżanki.

W imieniu zarządu dziękuję wszystkim sprzątającym - Maria Ryznar Fołta

  

Spotkanie społecznych przewodników w Skansenie

W dniu 11 lutego 2023 r członkowie naszego stowarzyszenia pełniący w sezonie  niedzielne dyżury w Skansenie spotkali się, aby przypomnieć i odświeżyć sobie wiedzę z historii Markowej.  Kolega Marek Kochmański opowiedział o najważniejszych wydarzeniach  z dziejów naszej wsi. O niedawno otworzonej chałupie Szylarów opowiedziała koleżanka Maria Ryznar-Fołta. Mimo chłodu wyszliśmy na teren zagrody. Koledzy Franciszek Rut, Jan Szajer, Tadeusz Balawejder, Józef Kielar, Bogusław Szpytma dzielili się z uczestnikami spotkania  swoją znajomością starych zawodów oraz  wiedzą o zgromadzonych zbiorach.

Wiosny jeszcze nie widać, ale jak tylko słoneczko ogrzeje ziemię, to czeka nas dużo pracy, aby przygotować się do nowego sezonu turystycznego.

Maria Ryznar-Fołta

 

 

 Niezwykła wizyta

W dniu 6 lutego 2023  złożył wizytę w Markowej Jean-Marie Élie Setbon  z osobami towarzyszącymi. Goście po zwiedzeniu Muzeum Polaków Ratujących Żydów im. Rodziny Ulmów odwiedzili też chałupę Szylarów. W kryjówce na strychu przez krótką chwilę dało  się odczuć dokuczliwe zimno. W takich  trudnych warunkach przetrwała czas prześladowań przez prawie 2 lata siedmioosobowa  żydowska rodzina Weltzów. Schronienia udzielili przśladowanym Dorota i Antoni Szylarowie wraz z dwoma dorosłymi córkami Zofią i Heleną, nieletnim Eugeniuszem, Franciszkiem i Janiną,z rodziną zamieszkiwała też babcia Magdalena. Ulmowie, Szylarowie, Cwynarowie, Barowie i wielu innych markowian, nie tylko widziało i wzruszało się tragiczną sytuacją żydowskich sąsiadów, ale też udzielało schronienia z narażaniem życia własnego i rodzin.
Dla ludzi aktywnych,  twórczych, myślących i kochających nie ma nigdy łatwych czasów, co swoim życiem potwierdza  też Jean-Marie Élie Setbon, który  urodził się we Francji w 1964 r. w rodzinie żydowskiej. Od ósmego roku życia w tajemniczy sposób czuł się przyciągany przez Jezusa Chrystusa. Na kilka miesięcy przed swoją bar micwą (12 lat) zaczął regularnie chodzić na Mszę św. Po ukończeniu szkoły średniej kontynuował poszukiwania Boga w Izraelu, gdzie mieszkał w kibucach, służył w armii izraelskiej i uczęszczał do dwóch różnych szkół rabinackich. W 1989 r. powrócił do Francji jako ultraortodoksyjny rabin. Do Kościoła katolickiego wstąpił w 2008 roku, jest wykładowcą i pedagogiem specjalizującym się w teologii i egzegezie biblijnej. Obecnie jest wdowcem, i ojcem ośmiorga dzieci. Swoją fascynującą podróż duchową opisuje w książce „Od jarmułki do krzyża” (polskie tłumaczenie: wyd. Agape 2018).

Maria Ryznar-Fołta

 

 

„Wśród nocnej ciszy głos się rozchodzi…”

Kolędowanie w markowskim Skansenie

14 stycznia członkowie TPM zgodnie z wieloletnią tradycją zebrali się w naszym Skansenie na dorocznym kolędowaniu. Radość wspólnego kolędowania i biesiadowania została wyrażona w ochotnym i donośnym śpiewie pięknych polskich kolęd jak również piosenek biesiadnych.

Nasze spotkanie zaszczycili też swoją obecnością Państwo Maria i Eugeniusz Szylarowie oraz Dyrektor Muzeum Ulmów Pan Waldemar Rataj. O to, aby (jak mówiło się w dawnej Markowej) było „o czym śpiewać”  zadbały nasze koleżanki z Towarzystwa, przygotowując żurek i inne smakołyki. Śpiewom natomiast przewodzili, grając na akordeonach, ks. Damian Toczek i kolega Jan Kilian.

M.K.

 

 

 

Seminarium  dla Policji w Muzeum Ulmów i w Muzeum Wsi Markowa

W ramach Trzeciego Sympozjum Praw Człowieka w Muzeum Ulmów w dniu 14 grudnia 2022 roku odbyło się seminarium z funkcjonariuszami Policji z Województwa Podkarpackiego. 

„Wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi pod względem swej godności i swych praw. Są oni obdarzeni rozumem i sumieniem i powinni postępować wobec innych w duchu braterstwa.” Tak stanowi pierwszy artykuł Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, uchwalonej przez Zgromadzenie Ogólne ONZ 10 grudnia 1948 roku.  

Dr Marcin Chorązki  wygłosił wykład o prawach Żydów i Polaków  podczas okupacji niemieckiej, o Zagładzie oraz o tych Polakach, którzy nieśli pomoc prześladowanym.

Uczestnicy  seminarium po wysłuchaniu wykładu skonfrontowali wiedzę historyczną z tym, co przedstawia stała ekspozycja Muzeum Ulmów.

Na  koniec funkcjonariusze wzięli udział w ścieżce edukacyjnej „Chałupa Szylarów”, będącej wspólnym projektem Muzeum Polaków Ratujących Żydów i Towarzystwa Przyjaciół Markowej.
W pierwszej części obejrzeli reportaż „Bejt znaczy Dom”, a następnie zwiedzili dom Szylarów z odtworzoną na strychu kryjówką żydowskiej rodziny Weltzów. 

     

 

 

„Podróżować to rozwijać się”.

                                                    Pierre Brentano

 

Wyjazd do Warszawy

W dniach 26 i 27 listopada odbył się wyjazd członków TPM do Warszawy. Inspiracją do zorganizowania wyprawy było zaproszenie przez dyrekcję Muzeum w Wilanowie członków TPM do odwiedzenia tej wyjątkowej placówki muzealnej. Wcześniej w Markowej gościliśmy panów dyrektorów Pawła Jaskanisa i Piotra Górajca. Program wyjazdu był bardzo bogaty. Na początku odwiedziliśmy Muzeum Katyńskie w Cytadeli Warszawskiej, potem udaliśmy się do Zamku Królewskiego, gdzie mogliśmy podziwiać między innymi wystawę obrazów Bernardo Bellotto zwanego Canaletto. Następnie odwiedziliśmy z przewodnikiem Stare Powązki i Kościół pw. św. Karola Boromeusza. Na ścianie pamięci poświęconej pomordowanym na Wschodzie odnaleźliśmy tabliczkę z imieniem i nazwiskiem majora Władysława Ciekota przedwojennego lekarza w Spółdzielni Zdrowia w Markowej zamordowanego w Katyniu.

Na nocleg udaliśmy się do Niepokalanowa, gdzie nazajutrz mogliśmy uczestniczyć w niedzielnej Mszy Świętej i zwiedzić tamtejsze Muzeum poświęcone św. Maksymilianowi Kolbe. W Niepokalanowie uderza wspaniała atmosfera wyciszenia i modlitwy oraz zupełny brak komercji charakterystyczny dla wielu tego typu miejsc, daje się też zauważyć niezwykła schludność i funkcjonalność miejsc noclegowych.

Po pożegnaniu Niepokalanowa wróciliśmy do Warszawy, aby podziwiać panoramę stolicy z trzydziestego piętra Pałacu Kultury. Następnie udaliśmy się do Muzeum w Wilanowie, gdzie zostaliśmy przyjęci „po królewsku” przez pana dyrektora Piotra Górajca, który powierzył nasze dwie grupy swoim najlepszym przewodnikom. Dzięki nim mogliśmy odkryć i  choć trochę zgłębić piękno i tajemnice tej królewskiej rezydencji. Na koniec było dane nam podziwiać zjawiskowe piękno wilanowskiego ogrodu świateł. W końcu zmęczeni, ale pełni wrażeń udaliśmy się w drogę powrotną, zatrzymując się jeszcze na obiadokolację w zajeździe Jakubowa Izba.

M.K.

Muzeum Katyńskie

Zamek Królewski

Stare Powązki

 

Niepokalanów

Pałac Kultury

Wilanów 

 

"Pamięć jest skarbnicą i strażnikiem wszystkich rzeczy."

                                                                              Cyceron

 

XXI Zaduszki Skansenowskie

 

Niektóre rzeczy i miejsca nie będą już nigdy takie same. Zabrakło bowiem osób, które nadawały im wyjątkowego znaczenia.

5 listopada 2022r wspominaliśmy tych, którzy włączali do  codziennej, ciężkiej pracy we własnym gospodarstwie bezinteresowne działanie dla tworzenia kultury pamięci na rzecz dziedzictwa i jego wartości.

Oni kochali swoją  małą ojczyznę Markową i budowali  Zagrodę –Muzeum Wsi Markowa.

Byli to śp. Edward Szpytma (6.07.1936 - 23.11. 2021r .) – cieśla, pomysłodawca wielu rozwiązań technicznych, ulepszeń we własnym gospodarstwie i w skansenie.  Edward to budowniczy szkoły i chałupy Szylarów, inicjator i motor wielu innych działań w skansenie, był majstrem przez duże „M”.  Zapisał swoje wspomnienia o ważnych wydarzeniach, w których aktywnie uczestniczył.

Śp. Zofia Szpytma * 30.09.1938 - 5.12.2021r- żona Edwarda, oddana pracy w gospodarstwie, wzorowa gospodyni, czynna działaczka Teatru Amatorskiego w Markowej i Koła Gospodyń Wiejskich. Jej staraniem znacznie wzbogaciły się zbiory muzealne w Skansenie o sprzęty gospodarstwa domowego, naczynia, ubiory i pościel. Zosia dbała o ogródek przydomowy w zagrodzie, przygotowała regionalne potrawy na wiele różnych spotkań, pisała wiersze okolicznościowe na różne  ważne wydarzenia, gromadziła materiały prasowe o Markowej. Pozostawiła zapisy o życiu i pracy w gospodarstwie.

Śp. Józef Szpytma (5.01.1935 -29.11.2021r.) - kowal, znawca historii Markowej, „przekuwał” dziedzictwo Markowej wprowadzając je w dialog z kulturą lokalną podczas warsztatów ginących zawodów. Pięknie opowiadał o pracy kowala, znał i kochał swój fach. Chętnie służył radą, wspierał młodych, którzy  interesowali się kowalstwem.

Śp. Kazimierz Sobek (24.03.1935- 27.12.2020r.)- kowal,  nierozłączny towarzysz Józefa i Edwarda. Człowiek wielkiej pogody ducha, radosny, zarażający radością młodych, którym  przekazywał swoje doświadczenie i wiedzę o pracy, o tradycjach, o tym wszystkim czym żył, co wypełniało jego codzienność.

Maria Ryznar - Fołta

„Waga wydarzeń uchodzi prawie zawsze uwagi tych,

którzy są ich świadkami.”
                                                                               Andre Maurois

 

Chałupa biedniacka w nowej odsłonie

Dzięki wsparciu finansowemu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Województwa Podkarpackiego na przełomie września i października  2022r wykonany został remont zachowawczy  pokrycia dachu chałupy biedniackiej.  Wymienione zostały przegniłe elementy konstrukcji dachu i położono nową strzechę z kiczek wykonanych z żytniej słomy. Wnętrza chałupy: izba, sień i komora zostały pobielone, a wszystkie zbiory wewnątrz  starannie przeglądnięte, odczyszczone i zakonserwowane.

Maria Ryznar-Fołta

W dniu 9 października 2022 roku odbyło się w Markowej  udekorowanie dwóch grobów  repliką „ Gwiazdy Przemyśla” zasłużonych w walce o wyzwolenie Przemyśla w latach 1918-1920.

Uroczystość rozpoczęła się  Mszą Świętą koncelebrowaną  przez ks. prałata Stanisława Czenczka, proboszcza parafii Markowej ks. dr Romana Chowańca  i  ks. Damiana Toczka. W uroczystościach brały udział  poczty sztandarowe: Towarzystwa Przyjaciół Przemyśla, Regionu Straży Miejskiej w Przemyślu i Towarzystwa Przyjaciół Markowej oraz harcerze z markowskiej drużyny Hufca ZHP Łańcut.

Po zakończonej Eucharystii w procesji udano się na cmentarz parafialny, gdzie odznaczono groby kpt. Michała Kluza i ppor. Antoniego Szylara repliką „Gwiazdy Przemyśla”. Po czym o waleczności i szlaku bojowym odznaczonych mówili: Bogusława Pieczyńska Prezes TPP i  Józef Kielar  skarbnik TPM a jednocześnie krewny odznaczonych.

Podsumowaniem wydarzenia było spotkanie  uczestników przy ciepłym posiłku w Zagrodzie – Muzeum Wsi Markowa

                                                                                                                                                    Józef Kielar

 

 

 "Jak długo na Wawelu"

Walcząc o przyszłość narodu,
trzeba się oprzeć o jego groby.
                                       Jerzy Waldorff

W niedzielę 2 października członkowie Towarzystwa Przyjaciół Markowej odbyli wycieczkę do Krakowa. Wawel wraz z Katedrą Wawelską stały w centrum naszego zainteresowania. Rozpoczęliśmy od Eucharystii w Katedrze sprawowanej po łacinie przed ołtarzem Św. Biskupa Stanisława. Po zwiedzeniu trzech wawelskich ekspozycji i Katedry, popołudniu z przewodnikiem przeszliśmy ulicami: Kanoniczą i Grodzką na Rynek. Spacer przez Sukiennice i Planty zakończył się pod Pomnikiem Grunwaldzkim. Ta niedziela przepełniona bogatą lekcją historii i refleksją nad naszym dziedzictwem, jest dla nas, markowian odniesieniem do naszych dziejów.

Maria Ryznar-Fołta

fot. Barbara Lew

 

 

Dziedzictwo Sprawiedliwych markowian

W dniu 6 września  2022 w ramach Sympozjum Historycznego Muzeum Ulmów  pod nazwą „II wojna światowa - nieodrobiona lekcja historii” odbyło się uroczyste przyznanie pośmiertnie Odznaki Honorowej „Zasłużony dla Województwa   Podkarpackiego”  Abrahamowi Izaakowi Segalowi. Uroczystości odbyły się w Muzeum Zagrodzie Wsi Markowa przed chałupą Szylarów.

Odznakę tę Sejmik przyznał  w uznaniu  szczególnych zasług w upowszechnianiu wiedzy o bohaterskiej postawie wielu mieszkańców Markowej i całego Podkarpacia  w ratowaniu Żydów podczas niemieckiej okupacji. Odebrały ją dzieci i wnuki Abrahama Segala.

Pan Marszałek w swoim przemówieniu powiedział m.in. o powstaniu  „Szlaku  kultury pamięci im. Abrahama Isaaka Segala” pod  auspicjami i przy wsparciu finansowym Samorządu Województwa Podkarpackiego, a jego inicjatorami są: Muzeum Polaków Ratujących Żydów oraz Zagroda-Muzeum Wsi Markowa, przy współpracy dr. Mateusza Szpytmy.

W godzinach popołudniowych, w pobliżu Sadu Pamięci, stanowiącego część Muzeum Polaków Ratujących Żydów, dokonano wręczenia medali Sprawiedliwy wśród Narodów Świata rodzinom dziesięciu  osób z Podkarpacia.  W tym była rodzina markowian: Szymona Fołty ur. 1879 r. i jego żony Marianny z Homów, którzy nabyli ziemię w Jankowicach w pierwszym dziesięcioleciu XX wieku i tam gospodarowali.

 

Dożynki Archidiecezji Przemyskiej w Jodłówce – 28 sierpnia 2022r.

„Wypowiadanie wdzięczności jest uprzejme i przyjemne, okazywanie wdzięczności jest hojne i szlachetne, ale żyć wdzięcznością to dotykać Nieba."

Johannes A. Gaertner

W Jodłówce w dzień odpustu parafialnego Matki Boskiej Pocieszenia odbyły się uroczystości dziękczynienia za zbiory. Podczas Eucharystii, której przewodził Ks. Arcybiskup Adam Szal, markowianie dziękowali Panu Bogu za szczęśliwe zbiory, za błogosławieństwo w ciężkiej pracy na roli. Delegacja naszej wsi przyniosła przed tron Matki Bożej wieniec dożynkowy i złożyła w darze chleb, owoce i kwiaty.

Maria Ryznar-Fołta

Dożynki w Markowej  21.08.2022r.

Ziemia dzięki swej hojności zaspokaja potrzeby ludzi, dając im życie. Przez pracę człowiek jest zdolny panować nad ziemią, aby owocowała dla pożytku społeczeństw. Codzienny chleb to owoc pracy rolników, a dziękczynieniem za szczęśliwy przebieg żniw i obfite  zbiory są wieńce dożynkowe.

Zboża, zioła, owoce i kwiaty  zebrane z naszych  pól  są małymi cząstkami tworzącymi wieńce będące  symbolem obfitości plonów i pracy rąk ludzkich. Wieńce nawiązują w swoich symbolach  do Chleba Eucharystycznego,  do tradycji żniwnych  oraz ważnych wydarzeń społecznych.  

W tym roku członkowie Towarzystwa Przyjaciół Markowej wykonali  3 wieńce dożynkowe oraz uczestniczyli w uroczystościach dożynkowych.

 

Nasi goście

 

19 sierpnia 2022  odwiedził Markową  Rafał Weber – Sekretarz stanu  w Ministerstwie Infrastruktury. Pan Minister oddając hołd rodzinie Ulmów złożył kwiaty przed pomnikiem upamiętniającym tragiczne wydarzenia mordu na rodzinie Ulmów oraz żydowskiej rodzinie  Goldmanów.  W trakcie pobytu Pan Poseł  zwiedził Muzeum Ulmów i nawiedził Grób rodziny Ulmów na parafialnym cmentarzu.  Na zakończenie nasz Gość zwiedził  Muzeum Zagrodę Wsi-Markowa.

Maria Ryznar-Fołta

 

Nadzwyczajne spotkanie za przyczyną Sług Bożych Rodziny Ulmów.

29 lipca 2022r w Skansenie w Markowej przyjęliśmy rodzinę z USA z Bostonu. Pani Kelly, jej siedmioro dzieci wraz z opiekunką Jacke w Markowej dziękowali za łaski otrzymane od Boga za wstawiennictwem Sług Bożych Rodziny Ulmów i prosili o dalszą opiekę dla swojej rodziny. Goście przyjechali do nas ze znaną dziennikarką Pauliną Guzik, która była dla Nich tłumaczem i przewodnikiem w Polsce.
Dla nas to niezwykła lekcja zaufania Stwórcy i Panu życia i śmierci.

Maria Ryznar-Fołta

 

 

 

Wycieczka do Krosna, Bóbrki i Odrzykonia- 10 lipca 2022r.

                                           

 Podróże to jedyna rzecz na którą wydajemy pieniądze, a stajemy się bogatsi.

                                                                                                                     (autor nieznany)

Nasze podróżowanie nie było ani kosztowne, ani dalekie, ale  mimo to było ciekawą wyprawą. Rozpoczęliśmy od zwiedzania krośnieńskiego rynku. Historia  osadnictwa Krosna  zarówno czasowo jak i narodowo jest zbliżona do  powstania Markowej. W Krośnie odwiedziliśmy muzeum techniki- Centrum Dziedzictwa Szkła.

Drugim miejscem historii techniki był  Skansen w Bóbrce. To niezwykła przeszłość polskiej myśli technicznej, prekursorskiego odkrycia przez Ignacego Łukaszewicza procesów destylacji ropy i zastosowania nafty.

W Kopytowej  poznaliśmy pięknie wyposażony  dwór, któremu dawną świetność przywrócił pan Andrzej Kołder. W dworskich komnatach spotkała nas bardzo miła niespodzianka za sprawą konserwatora  z Krosna Pana Zdzisława Gila. Pan Zdzisław pogratulował markowianom unikatowej placówki kultury jaka jest Zagroda- Muzeum Wsi Markowa. W uznaniu przekazał do zbiorów muzealnych  zabytkową cegłę z początków XIX w. z cegielni Ostaszewskich we Wzdowie.

Dzięki przychylności Pana Andrzeja Kołdera odwiedziliśmy zamek Kamieniec w Odrzykoniu. (Zdjęcia)

Eskapadę  kończyliśmy na dziedzińcu Kamieńca smakując pieczoną kiełbaskę  przy śpiewach i akompaniamencie akordeonowym Jana Kiliana.

 

Dziękuję koleżance Irenie Pelc-Kozłeckiej za przygotowanie wycieczki, a Basi Lew za dokumentację  fotograficzną tego wydarzenia.

Maria Ryznar-Fołta

 

 

Ślabant  dla orszaku weselnego  Pawła i Agnieszki Jurczaków

Markowa 9 lipca 2022 roku

Tak bywało zawsze w Markowej i tak  niechaj będzie.
W orszakach weselnych dla przydrożnych gapiów najważniejsi byli Swaszka i Drużba. Swaszka obsypywała dzieci słodkimi  „szyszkami” , a drużba obdarowywał uczestników ślabantu weselną wódeczką. Na ślabancie zwykle nawiązywano do profesji gospodarzy, młodej pary lub drużby. Przy tym ślabancie organizatorzy zabawili się w lekcję wychowania fizycznego. Młodzi otrzymali  za pośrednictwem Markowskiej Poczty życzenia ze starą, rodzinną  fotografią praprababci Pawła- Doroty Węglarskiej, pradziadków Marii i Józefa Cwynarów oraz dziadzia Floriana Cwynara. O gospodarzu Józefie Jurczaku , Drużbie i Swaszce Markowska Poczta też pamiętała. Obdarzyłą ich drewnianymi bączkami dla sprawdzania na weselu sprawności manualnej .

Maria Ryznar- Fołta

 

 

 

Dzień Otwartych Drzwi – 3 lipca 2022

Markowianie corocznie w pierwszą niedzielę lipca świętują przekaz tradycji, aby zachować dziedzictwo materialne i duchowe swoich przodków.  Dzięki społecznemu działaniu  naszych poprzedników, naszych rodziców, dziadków mogliśmy  zorganizować w Skansenie pokazy ginących zawodów i zapomnianych obrzędów. Uczestnicy  wydarzeń mieli okazję do spotkań  z żywą kulturą, autentycznymi  pracami, które przeszły do historii. W trakcie uroczystości towarzyszyły nam zespoły artystyczne, aby muzyką, śpiewem i tańcem pokazać piękno tamtych czasów. Piękno, które w swojej prostocie sąsiadowało z codzienną pracą od świtu do nocy. W takiej tradycji wzrastaliśmy i chcemy jej namiastkę przekazać  młodemu pokoleniu. 

Dziękujemy Wojewódzkiemu Domowi Kultury za wsparcie finansowe przedsięwzięcia.

 

                                         

                                                                                       Maria Ryznar-Fołta

 

 

 

 

 

Sens życia i wiara w człowieka nie bierze się z pustki, lecz z pielęgnowania tradycji
i ocalania pamięci zbiorowej, która stanowi o przyszłości i wielkości narodu.

                                                                                                                                               Jerzy Waldorff

Wianki na zakończenie oktawy Bożego Ciała -  23.06.2022r.

W naszej  lokalnej tradycji występuje święcenie wianków z kwiatów i ziół na zakończenie oktawy Bożego Ciała. Poświęcone wianki chronią nasze zagrody od nieszczęść. Pachnące zioła i kwiaty zachęcają do przyjaźni z naturą, do korzystania z ich walorów, a nie tylko uroku, ale nade wszystko do korzystania z wartości zdrowotnych. Piękne wianki przypominają o dawnych domowych aptekach z suszonym rumiankiem, miętą, dziurawcem, piołunem, nagietkami, z syropami z dziewanny, dzikiego bzu i innymi  ziołowymi nalewkami dla ducha i ciała. W corocznej tradycji wicia wianków biorą udział dzieci z markowskich przedszkoli.

 Maria Ryznar-Fołta

 

 

 

 

Międzynarodowy Dzień Dziergania w miejscach publicznych w markowskim skansenie

„W gruncie rzeczy nie trzeba być w czymś najlepszym, wystarczy, że się to kocha”.

                                                                                                                  Sue Monk Kidd

 

W sobotę 11 czerwca 2022 roku w naszym skansenie zgromadzili się hobbyści dziergania. Organizatorami wydarzenia byli: Koło Gospodyń Wiejskich w Markowej, Centrum Kultury Gminy Markowa, Gminny Ośrodek kultury w Gaci oraz Gminny Ośrodek Kultury i Biblioteki w Krasnem. Gospodarzem miejsca było Towarzystwo Przyjaciół Markowej. Przy sprzyjającej pogodzie uczestnicy dzielili się radością spotkania wymieniając doświadczenia z technik dziergania i efektów swoich prac. Rytmy ruchu szydełkowego wyznaczała kapela „Gacoki”. Dźwięki ludowej muzyki i piękny śpiew stał się magnesem nie tylko dla dziergających.

Maria Ryznar-Fołta

 

 

Dzień Dziecka 2022 - Lekcje muzealne w przestrzeni Markowej

 

Korzenie nauki są gorzkie, ale owoce słodkie.

                                                                Arystoteles

 

Wychowawczynie ze Szkoły Podstawowej w Markowej na Dzień Dziecka ufundowały swoim wychowankom lekcje muzealne w Zagrodzie –Skansenie.

Pani Ela Owsiak z trzecią klasą po raz kolejny złożyła wizytę w Skansenie. Tym razem dzieci poznawały zioła w ogródku, sprawdzały siły przy kieracie i zamyśliły się na strychu w chałupie Szylarów nad życiem ukrywających się Żydów u Szylarów w czasie II wojny światowej.

Panie Joanna Kotowicz i Renata Olbrycht  towarzyszyły klasie VII podczas  muzealnej ścieżki edukacyjnej do Chałupy Szylarów. Historię wsi i życie na przełomie XIX i XX wieku w Markowej przedstawił  młodzieży Marek Kochmański. Dalszą wędrówką młodzieży było spotkanie w Muzeum Polaków Ratujących Żydów im. Rodziny Ulmów. W tym szczególnym miejscu był czas zbliżenia się do nie tak odległej naszej historii i refleksji nad ludzkimi wyborami w obliczu zagrożenia życia.

Wszyscy uczestnicy spotkań mieli okazję do degustacji proziaków pieczonych na kuchni opalanej drewnem. Ze zdziwieniem dotykali ciepłego komina na strychu i zaskoczeniem było dla nich ciepło  latem we wewnętrzach chałupy  pochodzące od pieca.

Takie spotkanie, które dotykają nie tylko słowem, pozostawiają  trwały zapis w pamięci  budują tożsamość markowian.

Maria Ryznar- Fołta

 

NOC MUZEÓW – 20.05. 2022r.

Do bez-tęsknoty i do bez-myślenia,

Do tych, co mają tak za tak - nie za nie,

Bez światło-cienia...

Tęskno mi, Panie...

                                  C.K. Norwid

 

 

Towarzystwo Przyjaciół Markowej oraz Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej w ramach programu „Muzeum w przestrzeni Markowej” w trakcie „NOCY MUZEÓW 2022”, w dniu 20 maja 2022r. zorganizowało zwiedzanie muzeów dla harcerzy Hufca ZHP Łańcut połączone ze ścieżką edukacyjną chałupy Szylarów i warsztatami ginących zawodów w Skansenie w Markowej. Poprzez warsztaty młodzież spotkała się z żywą kulturą wsi. Bezpośredni kontakt ze sprzętami i narzędziami rolniczymi oraz opowiadania pasjonatów o pracy w gospodarstwach dawnej Markowej przybliżyły młodym wartość i szacunek dla „kromki chleba”.

Natomiast wędrując ścieżką muzealną chałupy Szylarów propagowaliśmy historię Rodziny Ulmów i innych rodzin z Markowej, które podczas II wojny światowej ratowały obywateli Rzeczpospolitej Polskiej narodowości żydowskiej. Ścieżka chałupy Szylarów to  także upowszechnianie wiedzy o życiu żydowskiej wspólnoty w Markowej.

Tego wieczoru w skansenie był wyczuwalny klimat dawnej wsi, który przenosił wyobraźnię starszych do lat dzieciństwa. O zachodzie słońca słychać było melodie pieśni maryjnych. To członkowie  Zespołu Orkiestry Dętej z Markowej troszczą się o zachowanie tradycji. W skansenie uwijali się pośród młodych druhów markowianie – pasjonaci i znawcy dziedzictwa wsi, porwani atmosferą harcerze włączali się w wir zajęć. Poruszający się leniwie wiatrak mełł mąkę na proziaki, a zapach przyprażonej mąki na „proziakach” zachęcał do degustacji. Dym z komina wróżący pogodny wieczór ożywiał ducha i radował uczestników wieczornych wydarzeń.  

 Maria Ryznar-Fołta

 

.

 

 

 

A przecież nie cały umieram

To co we mnie niezniszczalne trwa

„Tryptyk Rzymski” – Jan Paweł II

 

Wystawa poświęcona świętemu Janowi Pawłowi II

W dniach od 13 do 19 maja w budynku starej szkoły w Skansenie w Markowej odbyła się wyjątkowa wystawa poświęcona Janowi Pawłowi II. Autorem i  kustoszem, a także przewodnikiem był markowski wikariusz ks. Paweł Tołpa. Dzięki jego zabiegom na wystawie znalazły się wyjątkowe i cenne eksponaty, które miały pośredni lub bezpośredni kontakt z naszym papieżem, od piuski poczynając przez naczynia, których używał, książki, prywatną korespondencję na butach i skarpetkach skończywszy. Najcenniejszy eksponat to relikwiarz pierwszego stopnia zawierający włosy Świętego. Ksiądz Paweł zachęcał, aby brać go do ręki, co było symbolicznym przywitaniem z Janem Pawłem II.

Aby uroczystość zyskała odpowiednią oprawę wystąpił zespół śpiewaczy pod kierunkiem emerytowanego dyrektora CKGM Jana Kiliana. Wraz z widownią odbyło się odśpiewanie majówki, a później koncert pieśni maryjnych. Z podobnym koncertem wystąpił też Zespół Orkiestry Dętej z Markowej pod batutą Michała Rydzika. Uroczystość uświetnił też występ młodzieży szkolnej, która recytowała poezję. Następnie ksiądz prałat Roman Chowaniec proboszcz markowski poświęcił odnowiony krzyż wotywny z 1831 roku, który nasi przodkowie wznieśli w miejscu, gdzie zatrzymała się epidemia cholery pustosząca naszą miejscowość w tymże roku. Teraz świadek tamtych tragicznych wydarzeń znalazł swoje miejsce w skansenie.  Po części oficjalnej zespoły i goście zaproszeni zostali do altanki na poczęstunek, który przygotowały koleżanki z TPM. Uroczystość przeciągnęła się do późnych godzin wieczornych, ponieważ ksiądz Paweł oprowadzał chętnych po wystawie, szczegółowo omawiając poszczególne eksponaty.

M.K.

 

 

 

 

 

 

„Piątek przed Niedzielą Palmową”.

„Idzie nam tu, idzie,
Ta kwietna niedziela,
Będziemy witali
Pana Zbawiciela….”

W dniu 8 kwietnia odbyły się miłe spotkania z dziećmi z przedszkoli w Markowej. Panie z Towarzystwa Przyjaciół Markowej i z Koła Gospodyń Wiejskich zostały zaproszone do pokazów sporządzania tradycyjnych palm wielkanocnych. Nie brakowało gałązek kłokoczki, wierzbowych „bazi”, trzciny, jałowca, forsycji , bukszpanu oraz kwiatków z kolorowych bibuł. Dzieci wybierały gałązki i kwiatki, wspólnie komponowałyśmy  palmy. Uśmiechnięte buzie i wesołe oczy maluchów dziękowały nam za wspólnie wykonane palmy i spędzony  z nimi czas.

Maria Ryznar- Fołta

 

Dzięki zgodzie małe rzeczy rosną,

przez niezgodę – wielkie upadają.

                                               Salustiusz

Walne zebranie sprawozdawczo-wyborcze członków Towarzystwa Przyjaciół Markowej

W niedzielę 3 kwietnia 2022 roku odbyło się Walne Zebranie Sprawozdawczo- Wyborcze  członków TPM. Zebraliśmy się dość licznie, aby posłuchać sprawozdania z działalności za 2021r., sprawozdania Komisji Rewizyjnej i wybrać władze stowarzyszenia. Była okazja, aby  przejrzeć pięknie prowadzoną  przez Halinkę Kud i Marysię Żelazny kronikę. Walne Zebranie członków TPM udzieliło absolutorium ustępującemu Zarządowi i wybrało nowy Zarząd. Były podziękowania od  władz powiatowych i gminnych za współpracę i za działania na rzecz ochrony dziedzictwa i kultury wsi. Wszyscy cieszyliśmy się ze spotkania, z tego że dorobek naszych poprzedników ten materialny i niematerialny, nie tylko jest chroniony, ale jest pomnażany. W składzie Zarządu nastąpiła jedna zmiana. Halinka Kud odeszła z Zarządu po trzech kadencjach pracy.

Droga Koleżanko Halinko będzie Ciebie brakować w pracach Zarządu. Wszyscy składamy Ci podziękowanie za prowadzenie kroniki, za aktywny udział we wszystkich wydarzeniach, za to, że wszystkie twoje projekty, propozycje działań były przemyślane, wnosiłaś dużo ciepła i pogody ducha do naszych spotkań.

Kolega Adam Bąk został wybrany do Zarządu, gratulujemy i cieszymy się z jego obecności w Zarządzie.

Maria Ryznar-Fołta

 

 

 

 

 

Wiosenne prace w Skansenie.

„Wspólnie zwykli ludzie mogą osiągnąć niezwykłe rezultaty.”

                                                                               Becka Schoettle

 Sobota 19 marca 2022 r. kiedy to wypada również  uroczystość św. Józefa, była dla nas wyjątkowa. Słoneczny, choć chłodny dzień sprzyjał pracy w zagrodzie. Zebraliśmy się, aby przygotować skansen do  przyjęcia gości w nowym sezonie.  

Koledzy Jan Szajer, Józef Rejzer i Tomek Balawejder sfinalizowali remont żurawia.

Wymieli też  spróchniałą część płatwi od południowej strony na oborze przy chałupie kmiecej. Płatew zblatowali i dach został zabezpieczony.

Udało się też wymienić spróchniałe ramię kieratu. Dzięki wcześniej  przygotowanej  płatwi wspólnymi siłami  kierat został naprawiony.

Posadziliśmy też trochę młodych grabów, które kiedyś zastąpią kilkudziesięcioletnie topole. Dodatkowo posadzone zostały krzewy: róża jadalna, liliowy bez i forsycja.

Z myślą o przyszłych remontach zgromadziliśmy trochę  bali olchowych, świerkowych i topolowych.

Koleżance Marcie Szylar bardzo dziękuję za uszycie nowych strojów dla lalek i dbanie o estetykę wnętrz chałup( pająki, kwiaty z bibuły), koleżance  Irenie Pelc-Kozłeckiej dziękuję za troskę o zbiory strojów codziennych i świątecznych, makatek i haftów.

Centrum Kultury Gminy Markowa pielęgnuje w okresie zimowym „muszkatle”, aby na wiosnę dodawały uroku chałupom w skansenie. Dziękuję P. Joannie Szylar za opiekę nad kwiatami.

Koleżankom i kolegom dziękuję za posprzątanie obejścia skansenu oraz wnętrza chałup. Szczególne podziękowania kieruję dla najmłodszego pomocnika Patryka Krowickiego.

Kolegom Józefom: Bytnarowi, Flejszarowi , Kielarowi i Rejzerowi składamy najserdeczniejsze życzenia imieninowe z podziękowaniem za pracę na rzecz społeczności markowskiej.

                                                                                                                      

Maria Ryznar- Fołta

 

 

Przypadkowe spotkania dają (nie)przypadkowe lekcje.

Wstając z kanapy, wychodząc z domu zawsze możemy liczyć na ciekawe spotkania, na przeżycie nowych doświadczeń. Przy okazji porządkowania wnętrz chałupy kmiecej w środę 16 marca spotkaliśmy się w Skansenie z Wrzesławem Żurawskim i jego krewną Teresą uczącą się w Łucku. Młoda Ukrainka interesuje się haftami. W naszych zbiorach posiadamy wspaniałe rękodzieła markowianek, piękne hafty bluzek, gorsetów, fartuchów, koszul, kołnierzyków i obrusów, które zaprezentowałyśmy z Ireną Pelc - Kozłecką  naszym gościom. Jednak nie tylko hafty były przedmiotem naszych rozmów ze znanym architektem wnętrz. Wiele realizacji Wrzesława Żurawskiego obejmuje obiekty wpisane do rejestru zabytków. To było bardzo interesujące spotkanie.

Maria Ryznar-Fołta

 

 

Żuraw

 

„Porwać może tylko taka praca, w której się odczuwa świadome lub nieświadome piękno.”

                                                                                                                             Henryk Ferdynand Kaden

 

Już widać zbliżająca się wiosnę. Chociaż poranki mroźne, to słoneczko w południe zachęca do wyjścia na zewnątrz,  do ogródka czy zagrody. Dla chcącym pracować  w Skansenie zajęć nie brakuje. W sobotę 12 marca  koledzy Jasiek Szajer, Józek Rejzer  i Tomek Balawejder zamontowali nową, dębową konstrukcję żurawia do studni. Przygotowali też fundament pod Krzyż wotywny 1831roku.  Cieszymy się  z tego, że możemy  zachowywać pamięć naszych przodków, nasze dziedzictwo, to nas uskrzydla. 

                                                              Maria Ryznar-Fołta

 

Kanapki dla uchodźców

W dniu 12 marca 2022r  Beata Zając zorganizowała w skansenie akcję  robienia kanapek dla uchodźców z Ukrainy.  Część surowców dostarczyła organizatorka, a pozostałe przyniosły kobiety we własnym zakresie. Chleb otrzymano z Piekarni „Stary Młyn” od Anny Białowąs. Kanapki robiono z masłem i z serem żółtym oraz papryką i sałatą. Inne z masłem i  wędlinami oraz z  serem i  wędliną. Były też kanapki na słodko z nutellą oraz dżemem. Zosia Kielar  przyniosła pudło wafli. Dzięki pomocy Olgi Cyran  pudła z kanapkami  podpisane zostały również w języku ukraińskim.

Od godz.7.00 rano do godziny 10.30 wykonaliśmy  2970 szt. kanapek. W godzinach południowych kanapki trafiły na przejście graniczne w Medyce.

Zaangażowane osoby:   

 Młodzież:

1. Aniela Olbrycht

2. Kinga Tejchma

3. Basia Tejchma

4. Marysia Bosek

5. Zuzia Zając

Kobiety:

1. Beata Zając

2. Irena Pelc – Kozłecka

3. Maria Brożbar

4. Joanna Małgorzata Szlęk

5. Joanna Wiglusz

6. Agnieszka Hawro

7. Małgorzata Bytnar

8. Marta Szylar

9. Dorota Szpytma

10. Justyna Olbrycht

11. Kinga Mól

12. Bożena Szajer

13. Magda Kochmańska

14. Dorota Bosek

15. Joanna Szpunar

16. Ewa Kochmańska

17. Dorota Kraus-Rogala

18. Grażyna Bar

19. Jowita Szpytma

20. Joanna Bieniasz

21. Maria Ryznar-Fołta

22. Anna Kielar

23. Olga Cyran

24. Zofia Kielar

25. Anna Nycz

 Dziękujemy  wszystkim za zrozumienie potrzebujących, za dostarczone produkty  i zaangażowanie w  wyrób kanapek.

 

 

Na szczęście, na zdrowie na ten Nowy Rok

Żeby Wam się rodziła kapusta i groch, proso,

 żebyście nie chodzili boso i żytko i wszystko.

Żeby Was nie bolała głowa, ani bok.

 Sroka na dachu, Anioł przy boku,

winszujemy Wszystkim - szczęśliwego Nowego Roku.  

W polską  tradycję  Bożonarodzeniową od wieków wpisane jest śpiewanie kolęd i pastorałek. W pokoju  przyniesionemu  światu przez Narodzenie  Jezusa pragniemy doświadczyć  spokoju dla nas, naszych rodzin, wspólnot i Ojczyzny.  Bogate w treści kolędy i pastorałki dają dużo radości, przywołują wspomnienia i przypominają o wartościach, którymi żyli nasi ojcowie.  

8 stycznia 2022 roku w Skansenie członkowie Towarzystwa Przyjaciół Markowej  spotkali się przy śpiewaniu kolęd. Swoją obecnością zaszczycił nas dyrektor Muzeum im. Rodziny Ulmów Waldemar Rataj. Jan Kilian dyrektor CKGM śpiewem  i przygrywaniem na akordeonie dodał  uroku i świetności temu wieczorowi. Prezes Regionalnego Zespołu Pieśni i Tańca Barbara Lew zapewniła  pamięć fotograficzną tego wydarzenia.  Dziękuję zaangażowanym  koleżankom i kolegom za pomoc przy przygotowaniu poczęstunku.

W imieniu zarządu TPM   Maria Ryznar-Fołta

 

 

 

Bóg się rodzi, moc truchleje
Pan niebiosów obnażony
Ogień krzepnie, blask ciemnieje
Ma granice - Nieskończony
Wzgardzony - okryty chwałą
Śmiertelny król nad wiekami
A Słowo Ciałem się stało
I mieszkało między nami

Dzielimy się więc z Wami radością płynącą z Tajemnicy Wcielenia  Słowa Bożego, które stało się ciałem i zamieszkało wśród nas.

Niech obdarzy Was błogosławieństwem i Bożym Pokojem na nadchodzące Święta Bożego Narodzenia oraz Nowy Rok A.D. 2022

Zarząd TPM

 

Link do filmu

„Choinka dla Ulmów”  w Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej

 

Śp. Józef Tejchma 

13 grudnia 2021 roku odszedł do wieczności w wieku 94 lat Józef Tejchma, markowianin, członek Towarzystwa Przyjaciół Markowej, działacz ruchu młodzieżowego ZMW RP ”Wici”, historyk, działacz polityczny i państwowy, dyplomata i publicysta w czasach PRL.

W 2018 roku Józef Tejchma został „Markowianinem Roku” i otrzymał Statuetkę Sług Bożych Wiktorii i Józefa Ulmów. Nagroda ta jest wyrazem szczególnego wyróżnienia i uznania dla Józefa Tejchmy za bezinteresowną pracę na rzecz dobra wspólnego naszej wsi. Niewielu markowian  pamięta o pomocy Józefa Tejchmy dla osób indywidualnych z naszego środowiska w różnych, trudnych sytuacjach  życiowych. W Towarzystwie Przyjaciół Markowej  doceniamy udział Kolegi Józefa Tejchmy w wielu przedsięwzięciach dla ochrony zasobów materialnych i duchowych dziedzictwa Markowej.  Wspierał nasze stowarzyszenie w czasach organizacji jubileuszu 600-lecia Markowej oraz podczas  tworzenia pierwszej publikacji „Z dziejów wsi Markowa”. Swoim autorytetem i wsparciem finansowym  przyczynił się do rozwoju skansenu.

 

 

Markowa, dnia 9.12.2021r.

 

 

Pożegnanie Zosi Szpytmy 

 (1938-2021)

 

 

 Czcigodny Księże Celebransie,

Szanowna Rodzino, przyjaciele, znajomi, uczestnicy ostatniej wędrówki ziemskiej Śp. Zofii

 

W życiu musi być i obowiązek, i pasja, a szczęściem jest ukochanie swojej codzienności.

Jolanta Knitter-Zakrzewska

 

Szanowna koleżanko Zosiu,

 

Uczestnicząc w uroczystościach pogrzebowych myślałam o tym jak Ci podziękować  za Twoją troskę o dom ojczysty, o naszą małą Ojczyznę Markową. Jak mam dziękować za Twój szacunek do ludzkiej pracy, za prawość życia w trudzie i w znoju.

Napracowałaś się od najmłodszych lat i w polu i w zagrodzie. A mimo wszystko  znajdowałaś czas na spotkania rodzinne, na próby  w Amatorskim Teatrze, w Kole Gospodyń Wiejskich, a po utworzeniu Towarzystwa Przyjaciół Markowej  aktywnie uczestniczyłaś w pracach stowarzyszenia. Byłaś otwarta na potrzeby społeczne. Przygotowywałaś posiłki dla  kolegów pracujących na rzecz  Skansenu,  zabiegałaś i dbałaś o zbiory stanowiące dzisiaj wyposażenie Zagrody. Szczególną troską otaczałaś ogródek przy zagrodzie, jeszcze w tym roku latem pytałaś czy rośnie w skansenie  piołunek, prawoślaz i czy kwitnie dziewanna. Tak, Zosiu pamiętamy i dbamy o zioła w ogródku. Pozostało po Tobie tak wiele dobrych wspomnień i życzliwości. Wiele  Siebie zostawiłaś w utworzonych w wierszach okolicznościowych i  zapisanych  wspomnieniach, które pokazują piękno wsi w codziennej  ciężkiej pracy, w życiu świątecznym, w życiu parafii i w życiu społecznym. Tak bardzo cieszyłaś się jak budowaliśmy chałupę Szylarów. Przekazałaś  do nowo postawionej  chałupy stare blaszane talerze, garnuszki, garnki, łyżki aluminiowe, starą porcelanę i zasłonki do okien.

 Gromadziłaś zapiski i fotografie rodzinne, skrzętnie zachowywałaś wycinki prasowe o Markowej. Twój udział w tworzeniu kultury pamięci na rzecz naszego dziedzictwa jest nieoceniony.

W imieniu własnym oraz w imieniu społeczności Markowej dziękujemy Ci za twoje bezinteresowne zaangażowanie, które Nas mobilizuje i inspiruje do troski o dziedzictwo naszej społeczności.

 

Maria Ryznar-Fołta

 

 

Ostatnie pożegnanie

Śp. Józefa Szpytmy  (5.01.1935 -29.11.2021)

Wszystko ma swój czas,

I jest wyznaczona godzina

Na wszystkie sprawy pod niebem.       

                                     (Koh, 3,1)

 

Szanowny Kolego Józefie,

Minął Twój czas na wszystkie sprawy pod niebem. A czasu miałeś tyle, że wystarczyło Ci na dzielenie się nim z rodziną, sąsiedztwem, ze społecznością Markowej i nie tylko. Wśród budowniczych  markowskiego Skansenu przewodziłeś w pracach kowalskich. Kuźnia w Zagrodzie zawdzięcza Tobie bogactwo zbiorów i przekaz wielu opowiadań. Nikt już tak pięknie jak Ty nie będzie mówił o pracy markowskich kowali. Znałeś ten fach, wiedziałeś o kowalstwie wszystko. Prezentowałeś swoje umiejętności przy wielu ważnych wydarzeniach. Przekuwałeś dziedzictwo Markowej  wprowadzając je w dialog z kulturą lokalną podczas warsztatów ginących zawodów, dyżurów niedzielnych i okolicznościowych spotkań.

Był taki dzień, kiedy kuźnię przekazałeś Zbyszkowi Kowalowi i Tomkowi Wyczarskiemu, a po tym zorganizowałeś w dniu  Św. Piotra i Pawła spotkanie seniorów towarzystwa: budowniczych, naszych konserwatorów i etnografów. To było niecodzienne zebranie-„Konwent seniorów”. Dzisiaj wiemy, że dla Edka Szpytmy, Józi twej małżonki i Ciebie było to ostatnie zebranie  w Skansenie.

Kolego Józefie w grupie budowniczych i znawców historii markowskiej doczekałeś czasu, gdy byłeś najstarszy i  „palmą starszeństwa” służyłeś radą, rozwiązywałeś problemy, łagodziłeś konflikty.

W imieniu Zarządu Towarzystwa dziękuję Ci za  przekaz wartości i tożsamości, za Twoją życzliwość, pogodę ducha, radość  i każdy uśmiech zadowolenia z koleżeńskiej współpracy.

Na ostatnim spotkaniu mówiłeś dużo o swoim Patronie Św. Józefie . Wypraszaj  u Patrona  rzemieślników potrzebne łaski dla nas, abyśmy godnie służyli Bogu i naszej Małej Ojczyźnie Markowej.

 

Markowa, dn. 1.12.2021r                                                                                                             

Maria Ryznar-Fołta

 

 

 

Ostatnie pożegnanie

 Śp. Edwarda Szpytmy (6.07.1936 - 22.11.2021)

 

 „Odszedłeś cicho, bez słów pożegnania……

Tak jakbyś nie chciał swym odejściem smucić….           

                                     Ks. Jan Twardowski

Cytując księdza Jana Twardowskiego pragnę podziękować Ci Kolego Edwardzie w imieniu społeczności markowskiej za wszystko co robiłeś dla nas. Swoim talentem, zdolnościami i umiejętnościami technicznymi dzieliłeś się ze wszystkimi, którzy takiej pomocy potrzebowali. Pozostawiłeś ślady pracy rąk swoich nie tylko w rodzinie, sąsiedztwie, ale też bezinteresownie przewodziłeś wieloletnim działaniom na rzecz  zachowaniu dziedzictwa i jego wartości w markowskim skansenie.

Pracowałeś  w zarządzie towarzystwa, organizowałeś i kierowałeś pracami remontowo – budowlanymi, byłeś inicjatorem wielu przedsięwzięć, oprowadzałeś zwiedzających, brałeś udział w warsztatach ginących zawodów i obrzędów. Twoja pogoda  ducha, wesołość, radość z każdego poranka  pozostanie na zawsze w naszej pamięci.

Maria Ryznar-Fołta-Prezes TPM      

 

Drogi Panie Edwardzie!

Wiadomość o Twojej śmierci przyjąłem z ogromnym smutkiem. Twoje odejście z tego świata jest wielką stratą dla markowskiej społeczności, dla Towarzystwa Przyjaciół Markowej. Odbieram je również jako wielką stratę osobistą.
Byłeś nie tylko dobrym rolnikiem, pomysłowym mechanikiem wręcz wynalazcą różnych ulepszeń maszynowych, które mogły służyć wielu; byłeś organizatorem i kierownikiem wielu różnych prac - byłeś Majstrem przez duże „M”. Byłeś wielkim Społecznikiem.
Jestem bardzo wdzięczny markowskiej społeczności, że nie tylko o tym wiedziała, ale i to doceniała. Jestem jej wdzięczny, że byłeś jednym z pierwszych laureatów prestiżowej nagrody „Markowianin Roku” Gdyby można ją było otrzymać więcej niż jeden raz to tych statuetek powinieneś otrzymać więcej. Bo przecież Twoje zaangażowanie w działalność społeczną trwało przez wiele lat. Markowski Skansen był Twoim drugim domem; domem w dużej mierze przez Ciebie zbudowanym i nieustająco remontowanym. To są słowa mojej wdzięcznością jako markowianina i członka Towarzystwa Przyjaciół Markowej.
Chciałem Ci jednak również podziękować jako Wiceprezes Instytutu Pamięci Narodowej. To wdzięczność przede wszystkim za prace przy przeniesieniu i odtworzeniu chałupy w której Szylarowie podczas wojny ukrywali Weltzów. Jak zawsze Twoja fachowość, której, mimo podupadającego zdrowia, nie żałowałeś, była nie do przecenienia. To było dbanie o pamięć narodową w najlepszym, nie tylko lokalnym, wydaniu.
Odszedłeś od nas do lepszego Świata, ale będziesz z nami zawsze, gdy popatrzymy na skansenowskie budynki, gdy zerkniemy na miejsce pod ścianą w dawnej szkole, które zawsze zajmowałeś uczestnicząc w setkach spotkań.
Nie zapomnimy o Tobie, a Ty nie zapomnij o nas i wypraszaj dla Markowej u Pana Boga wielu godnych następców! Potrzebujemy takich Majstrów jak Ty!

Mateusz Szpytma

 

 

Licealiści w Skansenie

 

Audaces fortuna iuvat - (łac.) Odważnym los sprzyja.

 

 20 listopada  2021 r w godzinach przedpołudniowych w Skansenie spotkali się uczniowie klasy Ib  z  ILO w Łańcucie. Spotkanie było niecodzienne. Młodzież wybrała Skansen do nagrania  scenek z „Potopu”  na święto Patrona szkoły. Młodzi zadziwiali nas pomysłowością, organizacją i koleżeńską życzliwością. Ich poczynania śledziła wychowawczyni  pani Karolina Kochmańska ze swoimi pociechami; Zosią i Mikołajem.

 

 

„Można odejść na zawsze,

by stale być blisko...”   

                                                                    ks. J. Twardowski   

 

XX Zaduszki Skansenowskie w Markowej

 

W dniu 6 listopada 2021r spotkaliśmy się w Muzeum-Zagrodzie, aby jak co roku o tej porze wspominać  markowian, którzy od nas odeszli, a swoim życiem służyli markowskiej  społeczności.  

Był  ikoną kultury markowskiej, z wielką klasą reprezentował nas przed władzami i mediami. Józef  był reżyserem, choreografem, charakteryzatorem w amatorskim teatrze, znakomitym konferansjerem  ważnych uroczystości. Udzielał się  na różnych płaszczyznach życia kulturalnego wsi, uczestniczył  w pracach założycielskich  TPM, angażował się w działalność stowarzyszenia,  dbał o dziedzictwo duchowe wsi, chętnie dzielił się swoim  doświadczeniem  z młodszymi.

Teofil znany był jako „Filek”. Był człowiekiem powszechnie znanym w Markowej i okolicy z wrodzonych umiejętności diagnozy poprzez dotyk uszkodzeń kostnych. Tym manualnym talentem „naprawiania” uszkodzeń kości  służył  wszystkim , którzy do niego przybywali. Potrafił rozmawiać ze swoimi pacjentami w taki sposób, aby móc udzielić skutecznie pomocy ortopedycznej.  Markowianie bardzo cenili  Teofila Grada. Za całokształt  swojej pracy na rzecz pomocy innym otrzymał statuetkę  „Markowianin Roku 2017”.      

„Józio” (tak zwracaliśmy się do niego) był  wielkim przyjacielem kultury, dokumentalistą wydarzeń kulturalnych. Uroczystości  religijne i świeckie utrwalał  na licznych fotografiach i na filmach. Wszystko  czynił z wielką pasją i bezinteresownie. Zawsze  był tam, gdzie coś się działo, pośród nas, cichy i skromny, starał się nie skupiać na sobie uwagi. Pamięć o Nim pozostanie  w dokumentowanej przez niego historii.

Edward był człowiekiem niezwykłym, z wrodzonym talentem i wielką błyskotliwością w podejściu do spraw mechanicznych i technicznych. Przy tym był bardzo dobrym i życzliwym człowiekiem. W Markowej znali go wszyscy  z uwagi na świadczone przez niego  usługi transportowe i pomoc techniczną przy remontach ciągników i innych maszyn oraz urządzeń. Nigdy nie wykazywał zdenerwowania, był zawsze pogodny. Edward pracował swoim tempem, był flegmatyczny, ale skuteczny. Stąd też wśród kolegów został nazwany  Edkiem „Ropniakiem”.  

 

“Przygoda warta jest każdego trudu.”

                                                     Arystoteles

Bieszczady - osobliwość miejsc, historii, kultury, narodów i przyrody.

Pogodna i ciepła niedziela 17 października była wręcz podarowana licznie zgromadzonym w autobusach wycieczkowych członkom TPM. Wycieczka była okazją do zanurzenia się w pięknie bieszczadzkiej przyrody i odwiedzenia ważnych miejsc wpisanych w historię powojenną Polaków. W Klasztorze Sióstr Nazaretanek w Komańczy zadumaliśmy się nad postacią Prymasa Tysiąclecia. „Czas to miłość” napomniał nas błogosławiony ksiądz Kardynał Stefan Wyszyński. W Turzańsku zachwycała zwiedzających piękna, wschodnio łemkowska cerkiew zaliczona do Światowego Dziedzictwa „Unesco”. Kolejką leśną w Bieszczadach przemierzaliśmy drogę z Majdanu do Balnicy. Bieszczady zachwycają swoją jesienną urodą, a jednocześnie skłaniają do refleksji nad ich bogatą historią. Przy ognisku podczas posiłku dzieliliśmy się wrażeniami z całego dnia.
W czasie podróży i przy ognisku umilali nam czas muzyką akordeonową koledzy: Jacek Babiarz i Jan Kilian. Na zakończenie przybył do nas z Baligrodu ks. Maciej Małek. Po krótkim i bardzo miłym spotkaniu Ks. Maciej udzielił nam błogosławieństwa na drogę powrotną do Markowej. 

 

 

"Nie liczy się wcale wspaniałość twego działania,

ale miłość, jaką w nie włożyłeś:

Nie to jak wiele uczyniliśmy,

ale przede wszystkim to jak wiele miłości włożyliśmy

w swe czyny."
                                                                Matka Teresa z Kalkuty.

 

 

 Niecodzienni Goście w Skansenie

14 października 2021 roku odwiedzili nas w Skansenie członkowie rodziny Szylarów. Były to wnuczki Doroty i Antoniego Szylarów: pani Małgosia Cyran córka Janiny Kluzowej z domu Szylar, Anna Kielar- Olszak córka Heleny Kielar z domu Szylar wraz z małżonkiem Zbigniewem Olszakiem oraz Maria Żelazny córka Władysława Szylara brata Antoniego. Było o czym „radzić” i było co wspominać.
Pani Anna podarowała do skansenu pamiątki rodzinne swojej mamy Heleny. 3 chustki różnie zwane „dobytki lub dybetki” podarowane przez Weltzów Dorocie Szylar, a ta podarowała je córce Helenie jak również suknię wizytową, którą Helena otrzymała w prezencie od żony Aarona Shirley (Scheindli) Weltz, z którą się znały z czasów, gdy Szylarowie udzielali bezpiecznego schronienia rodzinie Weltzów. Obie panie w okresie Holocaustu na strychu uczyły się wzajemnie - Scheindla uczyła Helenę języka niemieckiego, a Helena przekazywała swoją wiedzę historyczną mieszkańcom strychu.

 

"Największym dziedzictwem,  jakie możemy zostawić naszym dzieciom 

są szczęśliwe wspomnienia."

                                                                                                 Og Mandino

 

10 października 2021roku  spotkaliśmy się w Społecznym Muzeum Sądownictwa Pana Stanisława Rewera w Markowej. Mieliśmy okazję zapoznać się z bogatymi, cennymi zbiorami z zakresu sądownictwa oraz ciekawymi fotografiami i historiami z Markowej. Dziękujemy Panu Stanisławowi Rewerowi za interesujący przekaz prawniczej historii opowiedzianej na kanwie zgromadzonych licznych eksponatów. Podziwialiśmy ekspozycję starych fotografii, niektórych obiektów markowskiej architektury, ważnych wydarzeń w Markowej i będących ich uczestnikami markowian. 

 

"Nasza przeszłość nadaje kształt naszej przyszłości."

                                                                       Antoni Kępiński 

Przeszłość ciągle żywa

W dniu 3 października markowianie zrzeszeni w Akcji Katolickiej, w Kole Emerytów, w Kole Gospodyń Wiejskich odwiedzili Muzeum Polaków Ratujących Żydów im. Rodziny Ulmów i Skansen. Skorzystali oni z propozycji edukacyjnych placówek muzealnych. Obejrzeli reportaż „Bejt znaczy dom” opowiadający historie okupacyjne o relacjach polsko-żydowskich w Markowej w domu Antoniego i Doroty Szylarów. Dom ten istniał już w 1834 roku, a teraz jest niemym świadkiem historii  markowian: polskiej rodziny Szylarów i żydowskiej rodziny Weltzów. 

„W życiu musi być i obowiązek, i  pasja,   
a szczęściem jest ukochanie swojej codzienności.”     
                                                               Jolanta Knitter-Zakrzewska

Warsztaty ginących zawodów dla harcerzy i młodzieży szkolnej
połączone z programem „Muzeum  w przestrzeni Markowej” w dniu 14 września 2021r.

W tym roku warsztaty  ginących zawodów włączone zostały do programu ścieżki edukacyjnej  chałupy Szylarów. Uczestnicy wydarzenia rozpoczęli spotkania w Muzeum Polaków Ratujących Żydów im. Rodziny Ulmów. W Muzeum Ulmów obejrzeli oni reportaż „Bejt znaczy dom”. Z wrażeniami dotyczącymi domu przepełnionego, ze względu na niezwykle trudny czas, różnymi, niekiedy skrajnymi emocjami, młodzież przyszła do Skansenu, aby zobaczyć autentyczny dom rodziny Szylarów. W chałupie  Antoniego i Doroty  Szylarów okres Holokaustu szczęśliwie przeżyli Ratujący i Ratowani. Zwiedzający  mogli  wejść do kryjówki żydowskiej rodziny Weltzów  odtworzonej na strychu chałupy. Mieszkańcom tego domu  przez prawie 2 lata, każdego dnia groziła śmierć. Apogeum lęku  nastąpiło po zbrodni na rodzinie Ulmów i Goldmanów.

Po części muzealnej organizatorzy wydarzenia  wprowadzali  uczestników w dialog z żywą kulturą. Tak jak to drzewiej bywało. Każdy mógł coś dla siebie znaleźć, co go zaintrygowało, zaciekawiło, a może coś posmakowało.

Warsztaty były dofinansowane ze środków Gminy Markowa.

 

 

"Granice dobra i zła nie biegną granicami narodów, ale ludzi."

                                                                                     Jan Grzegorczyk

 

W dniu 1 września 2021 w Muzeum- Zagrodzie Wsi Markowa odbyła się uroczystość poświęcenia, otwarcia i włączenia chałupy Szylarów do programu „Muzeum w przestrzeni dziedzictwa Markowej”. Świętowanie rozpoczęto na cmentarzu przy grobach Sprawiedliwych ś.p. Doroty i Antoniego  Szylarów i ś.p. Zofii Brody, gdzie Wiceprezes IPN Mateusz Szpytma i członkowie rodzin złożyli kwiaty.

 

W Sadzie Pamięci przy Pomniku hołd oddali rodzinie Ulmów : Poseł Kazimierz Gołojuch, Wiceprezes IPN dr Mateusz Szpytma, Marszałek Województwa Podkarpackiego Władysław Ortyl, Dyrektor Departamentu Kultury i Ochrony Dziedzictwa Robert Godek, Starosta Adam Krzysztoń, Wójt Gminy Markowa Mirosław Mac, Dyrektor MPRŻ im. Rodziny Ulmów Waldemar Rataj, Maria i Eugeniusz Szylarowie. Pod Pomnikiem Rodziny Ulmów złożyli też kwiaty goście z Muzeum Getta Warszawskiego. 

Inauguracja uroczystości odbyła się w auli MPRŻ prezentacją reportażu Agnieszki Lipskiej i Adama Głaczyńskiego „Bejt znaczy dom”. Uczestnicy obejrzeli świat widziany oczami dziecka w czasie Holocaustu w Markowej. Eugeniusz Szylar opowiedział w nim o swoich doświadczeniach i przeżyciach okupacyjnych. To był czas gdy na strychu ich domu ukrywała się siedmioosobowa rodzina żydowska Weltzów. W tym strasznym czasie wszyscy w domu żyli w ciągłym lęku i stresie. Po zamordowaniu rodzin Ulmów i Goldmanów 24 marca 1944 roku  w całej wsi zapanowała groza i przerażenie, a szczególnie ciężkie chwile przeżywały te rodziny, które nadal przechowywały prześladowanych Żydów.

Znakomitych gości powitała Maria Ryznar-Fołta i zaprosiła wszystkich do Muzeum-Zagrody Wsi Markowa. W uroczystym orszaku  przy marszach  Zespołu Orkiestry Dętej z Markowej uczestnicy dotarli na miejsce dalszej celebracji uroczystości.

Maria Ryznar- Fołta kontynuując uroczystość przy chałupie Szylarów, powiedziała o zachowaniu dziedzictwa, tożsamości, o ukazaniu światła prawdy, które przyświecało członkom TPM przy  przeniesieniu chałupy na teren Skansenu. Prezes TPM podziękowała Posłom: Piotrowi Babinetz, Kazimierzowi Gołojuchowi i Marszałkowi Władysławowi Ortylowi oraz MKDNiS za wsparcie finansowe prac przy chałupie.  Marszałek Władysław Ortyl złożył  podziękowanie na ręce  Prezes TPM  Marii Ryznar–Fołta. Ten piękny gest jest podziękowaniem dla wszystkich, którzy bezinteresownie poświęcali swoje umiejętności, zdolności swój czas dla zachowania pamięci, tożsamości i światła prawdy.

 Poświęcenia domu dokonał Jego Ekscelencja ks. Arcybiskup Adam Szal. Natomiast uroczystego otwarcia dokonali: Eugeniusz Szylar, obecni Posłowie, Wiceprezes IPN, Marszałek Województwa, Dyrektor Departamentu Kultury i Ochrony Dziedzictwa, Wójt oraz Dyrektor MPRŻ im Rodziny Ulmów.

List gratulacyjny od Premiera i Ministra MKDNiS, prof. Piotra Glińskiego odczytał Poseł Piotr Babinetz, przewodniczący Sejmowej Komisji Kultury i Środków Przekazu. Kolejne listy gratulacyjne wystosowali: Poseł Kazimierz  Gołojuch, Wiceprezes IPN Mateusz Szpytma, Marszałek Województwa Władysław Ortyl i Starosta Łańcucki Adam Krzysztoń.

Na zakończenie Zespół Orkiestry Dętej zaprezentował kilka pięknych utworów patriotycznych. Uczestnicy wydarzenia zwiedzili chałupę i kryjówką na strychu. W chałupie Szylarów historie okupacyjnej Markowej opowiadał Mateusz Szpytma, a w kryjówce na strychu dzieliła się swoimi wiadomościami Maria Ryznar-Fołta.  Przez całe wydarzenie sprawnie przeprowadziła uczestników wspaniałą konferansjerką Katarzyna Nowicka pracownica MPRŻ. Po zakończeniu zwiedzania nadszedł czas na dzielenie się wrażeniami przy kolacji w budynku byłej szkoły w Markowej, przeniesionej do Skansenu i przystosowanej na budynek administracyjny.